Als u – net als ik – nog wel eens in een zaal zit waar de meer visionairen onder ons presentaties geven, dan kan het u niet ontgaan zijn. Hét buzzwoord van ruimtedenkers, planners en makers. De keynote speakers nemen ons mee in vergezichten, laten dia’s zien met duizelingwekkende statistieken, een portret van een negentiende-eeuwse filosoof en een opmerkelijk architectonisch hoogstandje in een obscuur ver buitenland. En dan opeens noemen ze een ontwikkeling disruptief.
Een heerlijk tegendraads en prikkelend woord dat iets revolutionairs heeft, zonder alle vervelende associaties die daar weer aan kleven. Het is een beetje ‘creatieve destructie’ en een beetje David versus Goliath, meestal gebruikt in een context waar high tech alles op zijn kop gaat zetten. Dat is dan ook de omgeving waar het woord de laatste jaren hot werd. Het blog #Vohoop (voor hoger opgeleiden) wijdde er precies drie jaar geleden al een stukje aan. Onze ruimtelijke voorhoede loopt misschien toch een beetje achter.
Weet u wat nog eens disruptief is? De aanval die ruimtegoeroe en hoogleraar stedelijke ontwikkeling, Zef Hemel, heeft gelanceerd op ons zo gekoesterde policentrisch ideaal van steden en stadjes met plantsoentjes ertussen. Een onomstreden en nog altijd onderwezen geloofsartikel van Hollandse stedebouwers en ontwerpers. Het gaat volgens Hemel terug op Ebenezer Howard (1850-1928) en zijn ‘Garden City’. Het deugdzame platteland als ideaal voor de verderfelijke stad en als die stad toch onontbeerlijk is, dan geordend en met mate. De wei is voor de koeien, mensen stapelen we in het netwerk van steden en stadjes. Keurig volgens plan en vanuit het beginsel van de verdelende rechtvaardigheid.
Nu weten we dat het zo niet werkt. Ontwikkeling kruipt waar het niet gaan kan en dat noemen we dan verrommeling. Maar dat is niet alles. We wisten al dat we met het beteugelen van de stad een flink economisch potentieel laten liggen waardoor we ons niet kunnen meten met stedelijke gebieden van ongeveer dezelfde omvang. Hemel houdt ons nu voor dat al dat policentrisch genetwerk ook helemaal niet duurzaam is. We leggen het als ‘Stad Nederland’ af tegen de vergelijkbare regio Groot Moskou! Minder openbaar vervoer, meer auto’s, minder park, meer subsidies voor minder voorzieningen.
En om het af te maken blijkt het afschrikwekkend voorbeeld van ongebreidelde verstedelijking, Los Angeles, vrijwel vanzelf weer tot een soort ordening te komen. Er ontstaan verdichte centrumgebieden en daarmee draagvlak voor voorzieningen en culturele ontwikkeling. Misschien toch tijd om wat welwillender te kijken naar Nederland als de stad Groot Amsterdam.
25 dec 2014 gepubliceerd als blog in RO Magazine zie http://romagazine.nl/minder-duurzaam-dan-groot-moskou/7948