Ik heb het even gegoogled, want het leek te mooi om waar te zijn. Maar het is echt waar. In een zelf opgeknapt historisch pand in Zutphen huist gedragsadviesbureau Duwtje. Een duwtje als een subtiel zetje in de rug, een nudge in de goede richting. Een groepje zelfbewuste jonge vrouwen en een dito man runt hier naar eigen zeggen ‘een van de bekendste gedragsbureaus van Nederland’.

De missie van Duwtje is gedragsverandering voor het klimaat. Want we weten allemaal best wat we moeten laten voor het klimaat, maar we doen het niet. Hoe krijgen we burgers, bedrijven en overheden zo ver dat ze het wel doen? Meer of beter informeren helpt niet, het draait allemaal om gedragspsychologie.

Daarom doen zij van Duwtje goede zaken en vinden ze het helemaal niet gek dat de Hogeschool van Amsterdam begint met een nieuwe tweejarige masteropleiding klimaatpsychologie en -gedrag. De opleiding is bedoeld voor professionals bij de overheid en het bedrijfsleven die in hun functie mensen de goede kant op moeten sturen. En dat valt niet mee, want er is vaak geen instant beloning voor goed gedrag. Je doet het voor de toekomst van de kinderen of de planeet.

Naast kennis over gedragsverandering en klimaat krijgen de studenten straks ook les over ethische vraagstukken, gesprekstechnieken en het ‘kanaliseren van de eigen frustratie’, lees ik in de krant. ‘Want als voorloper op het gebied van duurzaamheid krijg je al snel met weerstand te maken’.

Een parodie op Frissen

Een treffender parodie op de mechanismen die oud-hoogleraar bestuurskunde en decaan van de Nederlandse School voor het Openbaar Bestuur (NSOB), Paul Frissen, beschrijft in zijn jongste boek De integrale staat, kritiek van de samenhang is moeilijk denkbaar.

Frissen wijdt een heel hoofdstuk aan de ‘teleologische drift’ waarmee transitiedenkers ons de weg wijzen langs een steil en kronkelend pad naar de verlossing in een klimaatneutrale toestand van eenvoud en evenwicht tussen mens en natuur. Een staat van sublieme balans die bereikt wordt na een proces van creatieve destructie van de vermetele welvaart die we dankten aan twee eeuwen olie en de verbrandingsmotor. Een totalitaire staat, dat wel.

Activisme en beleid zijn versmolten tot een beweging waarin alles geoorloofd is voor de goede zaak 

Maar om bij het begin te beginnen. Er is een gigantisch klimaatprobleem. Dat moet je erbij zeggen, want anders word je als klimaatbeleid-scepticus ingedeeld bij de wappies. De gevaarlijke gekken die naar analogie van de holocaustontkenners, klimaatontkenners worden genoemd. Het klimaatprobleem, misschien wel grootste probleem waar de wereld op dit moment mee worstelt, is een veelkoppig vraagstuk.

Zachte dwang

De opgave die daar allerwege uit wordt gedestilleerd is daarentegen opvallend eenvoudig. Een aanpak die tot een morele kwestie is verheven en geen ruimte meer laat voor bevraging op straffe van uitsluiting. There is no Alternative (TINA). Het lichtend pad is zo boven iedere discussie of twijfel verheven, dat kennelijk geen debat meer nodig is. Activisme en beleid zijn versmolten tot een beweging waarin alles geoorloofd is voor de goede zaak.

Burgers en bedrijven worden met zachte dwang in de goede richting geleid en krijgen waar nodig een duwtje van een gedragsbureau of straks een nudge van een professional bij de overheid die de tweejarige cursus van de Hogeschool van Amsterdam heeft gevolgd. Deze verkondigers van het woord leren dus ook hun ongeduld beheersen, want als voorlopers op het gebied van duurzaamheid krijgen ze al snel met weerstand te maken, weet de aankomend cursusleidster. Ik zie die weerstand nauwelijks en dat is knap beangstigend.

Deze column verscheen bij Romagazine.nl op 12 april 2023